Pierwszy zeszyt „Przeglądu Bibliotecznego” z 2025 roku zawiera pięć artykułów problemowych: Katarzyna Materska (EKOSYSTEMOWE MYŚLENIE STRATEGICZNE O PRZYSZŁOŚCI BIBLIOTEK) przedstawia koncepcję zarządzania bibliotekami w oparciu o metaforę ekosystemu. Autorka analizuje różne modele funkcjonowania bibliotek: jako samodzielnych ekosystemów, sieci bibliotek oraz elementów większych systemów. Wskazuje, ze przyjęcie ekosystemowego podejścia umożliwia lepsze zarządzanie zasobami, efektywniejsza współpracę oraz adaptację do zmieniającego się otoczenia. Na podstawie przeprowadzonych badań podkreślono, że biblioteki nie działają w izolacji lecz są częścią większych sieci społecznych i technologicznych. W tym kontekście kluczowe są interakcje między użytkownikami, bibliotekarzami oraz zewnętrznymi partnerami. Autorka dowodzi, że ekosystemowe podejście sprzyja tworzeniu nowych strategii zarządzania, które uwzględniają lokalne potrzeby i globalne wyzwania. Biblioteki mogą pełnić rolę centrów wiedzy, wspierając edukacje i badania naukowe poprzez integrację zasobów cyfrowych i tradycyjnych. Wnioski z artykułu wskazują na rosnące znaczenie współpracy między różnymi typami bibliotek oraz z innymi instytucjami. Podkreślono również konieczność ciągłego doskonalenia kompetencji bibliotekarzy w zakresie nowych technologii i zarządzania informacją. Małgorzata Kisilowska-Szurmińska, Natalia Pamuła, Ewa Głowacka (WYKORZYSTANIE ZASOBÓW NAUKOWYCH OPEN ACCESS: KOMPETENCJE I POTRZEBY SZKOLENIOWE BADACZY Z OBSZARU NAUK O KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ I MEDIACH) postawiły sobie za cel poznanie kompetencji i potrzeb szkoleniowych polskich naukowców należących do NoKSiM w korzystaniu z otwartych zasobów naukowych (OA). Autorki, w efekcie przeprowadzonych badań ilościowych, wykorzystujących technikę CAWI, wskazują, że większość respondentów deklaruje doświadczenie w korzystaniu z zasobów OA, choć często brakuje im znajomości terminologii i narzędzi takich jak agregatory OA. Zgodnie z danymi zebranymi przez autorki, badacze preferują wyszukiwarki naukowe (np. Google Scholar) oraz repozytoria uczelniane, ale rzadko uczestniczą w szkoleniach dotyczących OA. Główne kryteria oceny wiarygodności publikacji to autorstwo i miejsce publikacji. Zdecydowana większość respondentów nie widzi potrzeby rozwijania kompetencji w zakresie OA, co może wynikać z braku świadomości lub odpowiedniej oferty edukacyjnej. Autorki podkreślają konieczność dalszego rozwoju wiedzy o OA, szczególnie w zakresie publikowania, zarządzania danymi badawczymi oraz korzystania z licencji Creative Commons. Wnioskują, że uczelnie powinny intensywniej promować szkolenia dotyczące otwartej nauki, dostosowane do specyfiki dyscyplin badawczych. Poprawa kompetencji w tym obszarze może wpłynąć na zmianę postaw wobec OA oraz zwiększyć efektywność komunikacji naukowej. Barbara Głębicka-Giza i Adam Wyżyński (BIBLIOTEKA FILMOTEKI NARODOWEJ – INSTYTUTU AUDIOWIZUALNEGO JAKO ZBIOROWY AKTOR SPOŁECZNY W ROZWOJU BADAŃ FILMOZNAWCZYCH OPARTYCH O ŹRÓDŁA? KILKA REFLEKSJI W ZWIĄZKU Z UZYSKANIEM PRZEZ BIBLIOTEKĘ FINA STATUSU BIBLIOTEKI NAUKOWEJ) omówili rolę Biblioteki FINA jako instytucji naukowej wspierającej rozwój badań filmoznawczych w Polsce. Autorzy wskazują, że nadanie bibliotece statusu naukowego w 2023 roku otworzyło nowe możliwości, pozwalając jej na prowadzenie własnych badań oraz aktywne uczestnictwo w komunikacji naukowej. Biblioteka FINA dysponuje największym w Polsce zbiorem materiałów związanych z filmem, obejmującym książki, czasopisma, archiwalia oraz dokumentację okołofilmową. W artykule ukazano, że Biblioteka FINA, dzięki połączeniu funkcji bibliotecznych i archiwalnych, stała się kluczowym miejscem dla badaczy zainteresowanych Nową Historią Filmu. Autorzy wskazują na unikalne zasoby archiwalne biblioteki, takie jak stenogramy, scenariusze czy dokumentacja produkcyjna, które umożliwiają pogłębione badania nad historią polskiej kinematografii. Jednym z przykładów działalności naukowej biblioteki jest publikacja stenogramu Zjazdu Filmowego w Wiśle z 1949 roku, która otworzyła nowe perspektywy badawcze w zakresie historii polskiego kina. Autorzy argumentują, że biblioteka FINA ma potencjał pełnienia roli zbiorowego aktora społecznego poprzez inspirowanie badań i aktywne ich prowadzenie. Wnioski artykułu wskazują na konieczność dalszego rozwoju funkcji naukowej biblioteki oraz jej integracji z międzynarodowym obiegiem naukowym. Krzysztof Stachura (BIBLIOTEKI PUBLICZNE JAKO PRZESTRZENIE WSPIERAJĄCE ROZWÓJ DOBROSTANU) przeanalizował rolę bibliotek publicznych w promowaniu dobrostanu społecznego i indywidualnego. Autor podkreśla, że biblioteki mogą pełnić funkcję miejsc integracji społecznej, edukacji i wsparcia emocjonalnego, szczególnie w kontekście rosnących wyzwań cywilizacyjnych, takich jak samotność czy stres. W artykule zostały zaprezentowane przykłady działań bibliotek, takich jak organizacja warsztatów, grup wsparcia czy spotkań społecznościowych. Autor wskazuje na znaczenie przestrzeni bibliotecznych jako miejsc sprzyjających relaksowi i budowaniu więzi międzyludzkich. Podkreślił również potrzebę dostosowywania oferty bibliotek do lokalnych potrzeb oraz współpracy z innymi instytucjami, np. ośrodkami kultury czy organizacjami społecznymi. Ważnym aspektem jest także rola bibliotek w przeciwdziałaniu wykluczeniu cyfrowemu poprzez dostęp do technologii i szkoleń. Mariola Antczak i Monika Wachowicz (PODCASTY TRUE CRIME W SERWISIE YOUTUBE JAKO NARZĘDZIA PROMOCJI KSIĄŻKI I BIBLIOTEK (2015-2024)) dokonały analizy zjawiska popularności podcastów true crime na YouTube oraz ich potencjał w promowaniu literatury i bibliotek. Autorki wskazują, że podcasty te, dzięki narracyjnemu charakterowi i angażującym treściom, przyciągają szeroką publiczność, co stwarza możliwości wykorzystania ich w promocji czytelnictwa. W szczególności podkreślono, że twórcy podcastów często odwołują się do książek jako źródeł informacji, co może zachęcać odbiorców do sięgania po literaturę. Zaprezentowane badanie obejmuje analizę treści wybranych polskich podcastów true crime oraz ich wpływu na zainteresowanie książkami o podobnej tematyce. Autorki zauważają, że biblioteki mogą wykorzystywać współpracę z twórcami takich treści do popularyzacji swoich zasobów. Wskazały również na możliwość organizowania wydarzeń związanych z tematyką true crime, takich jak spotkania autorskie czy warsztaty, co może przyciągnąć nowych użytkowników. Wnioski z artykułu sugerują, że podcasty true crime mają potencjał jako innowacyjne narzędzie promocji czytelnictwa i bibliotek w erze cyfrowej. Autorki podkreślają potrzebę strategicznego podejścia do współpracy z twórcami treści oraz wykorzystania nowych mediów w działaniach promocyjnych. Zwróciły uwagę na konieczność dostosowania oferty bibliotek do zmieniających się preferencji odbiorców, szczególnie młodszych grup wiekowych. W dziale ARTYKUŁY RECENZYJNE / RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA zamieszczona została recenzja książki: WSPOMNIENIA W pierwszym numerze zamieszczone zostało także wspomnienie poświęcone Panu Profesorowi zw. dr hab. Jackowi Wojciechowskiemu, uczonemu formalnie związanemu z Uniwersytetem Jagiellońskim, ale przede wszystkim Osobie, dla której bibliotekarstwo było bardzo ważne, o które dbał, którego bronił w przestrzeni publicznej i na każdym kroku podkreślał jego znaczenie dla życia każdego z nas. Wspomnienie (Paloma Korycińska).
O czym przeczytacie w pierwszym numerze „Przeglądu Bibliotecznego” w 2025 roku?
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury